Mike kleinkind bij Molen Johanna.
Mike kleinkind bij Molen Johanna. Foto: Fam

“Wat oud is moet bewegen”

Algemeen

WOUW - REGIO - Sinds enige tijd is Herman Heijns uit Woensdrecht vrijwilliger bij molen Johanna in Huijbergen. Hij is nu een maand in opleiding tot molenaar. Op woensdag- en zaterdagmiddag is de molen vaak in bedrijf. Als je de vlag ziet hangen dan is de molen en het hek open! Met trots vertelt Judo over zijn 10-jarige kleinzoon Mike, die met zijn blauwe overall ook vaak meehelpt op en rond Molen Johanna. Hier ontleen ik het gezegde ‘jong geleerd is oud gedaan’ aan. Of dat ook voor Mike geldt? “We zien wel”, zegt opa Judo.

Stellingmolen
De prachtige, 150 jaar oude, in opdracht van de gemeente Roosendaal gerestaureerde Stellingmolen De Twee Gebroeders staat aan de Amerikalaan in Roosendaal. Deze molen zie je ook als je op de A58 rijdt. De molen, gebouwd in 1872, is vernoemd naar Adrianus en Petrus de Wijs, twee zonen van de oprichter Lambertus van Wijs. Helaas mag deze molen nu niet draaien vanwege problemen met het laswerk van de wieken maar de molen is op zaterdagmiddag wel geopend. 

Molenkenner

Standerdmolen De Hoop staat aan de Willem Elsschotlaan in Roosendaal en is goed zichtbaar vanaf de N262 Roosendaal - Essen. Deze molen stamt uit 1684 maar staat na meerdere verhuizingen - Schaarbeek, Helmet en Merksem in België en tot 1966-1967 aan de Bredaseweg in Roosendaal- dus niet meer op de originele bouwlocatie. Hier spreken we af met de Roosendaler en internationaal bekende molenkenner John Verpaalen. Hij wordt vergezeld door molenaar Niek van Eekelen, al 40 jaar actief als molenaar op meerdere molens waaronder De Hoop en instructeur voor molenaars in opleiding. De houten kast van deze molen wordt dit jaar, in opdracht van de gemeente Roosendaal, keurig geschilderd zodat dit stukje erfgoed weer jaren vooruit kan. 

Generaties

In Nispen staat aan de Dorpsstraat een stenen Berg- of Beltmolen, naamloos maar in de volksmond bekend als de Molen Van Aerden. Deze molen is in 1850 gebouwd in opdracht van de Roosendaler Johannes van de Weijgert en in 1854 verkocht aan Ludovicus Aerden uit Wouw. De beltmolen werd gebruikt als korenmolen door opeenvolgende generaties molenaars Aerden. Deze molen is trouwens het enige rijksmonument van Nispen! De molen is uniek in de wereld omdat hij uitgerust is met het wieksysteem “Van Riet” en dit systeem op beide roeden heeft. De Stichting Levende Molens en de vereniging West-Brabantse molens proberen actueel het aanpalende motorhok, tevens voormalige zaagschuur, te redden van de ondergang. Hopelijk gaat dat lukken.

Molenaars

“Wat oud is moet bewegen” is een bekend gezegde. Dat geldt voor mensen maar nog veel meer voor molens. Zonder molenaar raakt een molen namelijk snel in verval. In Nederland zijn tussen de 1500 en 1600 molenaars actief, dat is bijna twee per molen!. Afhankelijk wie je het vraagt spreekt men over een ambacht (met name de beroepsmolenaars die “van de wind leven”), een hobby, een passie of een levenswijze.

De oudste molenaar van Noord-Brabant. Dat is Theo van Bergen (90) uit Beugen. Je kunt dus tot hoge leeftijd dit ambacht uitoefenen. Een molenaar met veertig jaar ervaring.

Niek van Eekelen draagt sinds 2022 met trots een Koninklijke onderscheiding vanwege zijn verdiensten voor het behoud van de vele molens in Nederland en zijn inzet als instructeur en bestuurslid van de Molenstichting. Hij weet na bijna veertig jaar molenaarschap alles van dit mooie ambacht. Wij vroegen hem: “Hoe krijg jij jonge mensen enthousiast voor het ambacht van molenaar en het vrijwilligerswerk op en rond de molen?”. Niek wilde de jongste molenaar Jesse niet “de wind uit de zeilen nemen”. “Vraag het hem (Jesse) zelf maar”, luidde zijn reactie.

Een molenaar van meerdere molens

Marijn Kaufman is als molenaar op meerdere molens actief. Hij begon ooit als 12-jarige leerling-molenaar op de Bisschopsmolen in Etten-Leur. Nu is hij als molenaar actief op Molen De Arend in Wouw, op de Oude Molen in Oude Molen en op ‘D Oranjemolen in Willemstad. Hij draagt daarmee niet alleen bij aan het behoud van meerdere molens, maar ook aan het mooie zicht op draaiende molens.

De jongste molenaar van Noord-Brabant

Sinds kort mag Jesse Bergquist (18) zich officieel molenaar noemen. Hij is daardoor nu de jongste molenaar in Brabant. Jonger is onmogelijk omdat de minimumleeftijd voor het molenaarsexamen 18 jaar is. Wij treffen hem aan in de Wouwse molen De Arend en vroegen hem: “Hoe ben jij in dit oude ambacht gerold?” Jesse: “Ik ben ermee opgegroeid. Al heel jong wees ik naar molen ‘De Hoop’ die in onze woonwijk staat. Mijn moeder vertelde eens dat ik als vijfjarige riep: ‘Mama, die rare meulen (De Oude Molen) heeft 3 vangstokken’. Ik was in mijn jeugd op woensdag en zondag altijd te gast op molen ‘De Hoop’ en op zaterdag op molen ‘De Twee Gebroeders’. Coen Heijkoop van De Oude Molen in buurtschap Oude Molen is trouwens ook de jongste molenaar geweest. Ik leerde tijdens mijn ontelbare bezoeken van oudere molenaars dat je er de hele week in gedachten en fysiek mee bezig bent. Je moet dus wel tijd overhouden voor de molen want het weer -windrichting, windkracht, onweer et cetera- is bepalend voor alles wat je doet.” 

Molendeskundige

Nationaal en internationaal molendeskundige Roosendaler en voormalig docent John Verpaalen is buiten de landsgrenzen misschien wel bekender dan in eigen land. Hij zet zich als voorzitter van de Stichting Levende Molens in voor het behoud van werkende molens en molenlandschappen. Ook is hij, samen met Vlaamse molenliefhebbers, nauw betrokken bij de archivering van gegevens van bestaande en verdwenen molens in Nederland en Vlaanderen. Hij is de schrijver van het interessante en prachtig geïllustreerde boek met de titel ‘Molens van de frontstreek’ in België (1914-1918). Wij vroegen hem: “Waarom is het behouden van draaiende molens in Nederland belangrijk?”. Het antwoord is eigenlijk al hierboven gegeven: “het is nationaal en kostbaar erfgoed dat alleen behouden blijft als ze de wind in de zeilen houden.”

Tot slot. Bijna alle molenaars verkopen ambachtelijke producten die zijn gemaakt van het meel dat zij malen. Wij kochten, ter afronding van ons molenbezoek, Wilhelmietenbrood, Wouwse appeltaartmix, pannenkoekenmix en cakemeel. Je kunt dus thuis nagenieten. Molens en molenwinkels: een bezoek meer dan waard!



Inscriptiebij Molen de Hoop
inscriptie bij Molen de Hoop
Niek van Eekelen en John Verpaalen bij Molen de Hoop.
Molen Johanna
Mike, molenaar in spe bij molen Johanna?