De effecten van Project One op West-Brabant

WEST-BRABANT / ANTWERPEN - Midden februari 2024 wordt bericht dat de provinciale bestuurders van Zeeland en Noord-Brabant, CvdK Han Polman en CvdK Ina Adema, (opnieuw!) bezwaar aantekenen tegen de bouw van een nieuwe Ethaan stoomkraker in het havengebied van Antwerpen. 

Reden: de verwachte extra stikstofdepositie op Natura 2000-gebieden in Zeeland en West-Brabant (specifieker: de Brabantse Wal). Er wordt gerept over constructief overleg tussen CvdK Zeeland en de Ineos-directie over project One; een project met een investering van vier miljard euro. De havenbaas van Antwerpen reageert onverstoord op dit nieuws “We zullen er wel geraken.” Dat vraagt om onderzoeksjournalistiek.

Ineos

We kijken eerst maar eens op de website van Ineos Belgium. Daar straalt de ondernemers trots van af. Project One is namelijk de grootste investering in de Europese chemie in 20 jaar. De koptekst: “Het begin van beter in Antwerpen - Ineos Project One”. Verder: “Een enorme oppepper voor haven en regio” en “Vanuit de haven van Antwerpen wordt een voortrekkersrol gespeeld die de chemische sector zal vernieuwen en sterker maken”. En ook: “Het betreft hier een naadloze aansluiting bij de doelstellingen van de Europese Commissie: Strategische autonomie aan het begin van de waardeketen, verduurzaming en concurrentievermogen”. En ook: “Een renaissance van de Europese industrie!” Mijn eerste gedachte: daar kan toch geen provinciaal bestuurder in Nederland tegen zijn? Blijkbaar wel. Lees verder!

Ineos: wat is dat voor een bedrijf?

Ineos is de afkorting van Inspec Ethylene Oxide and Specialties. Het is een in 1997 opgerichte Britse chemische multinational in particuliere handen met als CEO de Brit Sir James Ratcliffe. Het begon destijds met de management buy-out van de BP-site Antwerpen. Daarna volgde de ene overname na de andere. Er werden raffinaderijen en bedrijfsonderdelen overgenomen van chemische bedrijven zoals BASF, Dow, Hoechst, Monsanto, ICI, Solvay en Union Carbide. Waar kennen wij deze namen van? Inderdaad: van wereldwijde milieuschandalen en daaraan verbonden rechtszaken, van vele gevallen van kanker, van ontploffingen met grote schade en vele doden in India en van verzet van milieuactivisten.

Terug naar de haven van Antwerpen

Daar heeft Ineos een chemische cluster die het wil verduurzamen en versterken. Deze firma heeft (lees ik) in haar DNA “volharding en strijdbaarheid” opgenomen. En: “Ontdek de impact want het is ook jouw project als je in de buurt woont”. Wat gaat hier gebeuren? INEOS: “Hier gaat een multimiljardeninvestering in Project ONE de Antwerpse chemie meer zuurstof geven” “Met de allernieuwste technologieën zullen we vanaf eind 2026 aan een veel lagere voetafdruk produceren”. He, de provinciebestuurders in Nederland protesteren vanwege de vrees voor (nog) meer stikstofdepositie op de Brabantse Wal en Ineos roept iets heel anders. We rijden naar het immense Antwerpse havengebied.

Wat gaat waar gebouwd worden?

Er komt een technologisch zeer modern “state-of-the-art” complexe en veilige ethyleenkraker (naast de al zeven afzonderlijke productievestigingen in de Provincie Antwerpen (Doel, Geel, Lillo (2), Zandvliet (2) en Zwijndrecht). Wat valt op: allemaal locaties die nabij de Belgisch-Nederlandse grens zijn gesitueerd. Er wordt door Ineos gesproken over “inspraak- en overlegmomenten waar wordt geluisterd naar jouw bekommernissen als omwonende”. Tja, luisteren is mooi maar wat volgt daarna? We kijken rond bij de “haven-inbreiding” in Lillo. 

Lillo? 

Een verdwenen Vlaams polderdorp aan de Schelde ten noorden van Antwerpen. Het fort Lillo, nog voor kruitopslag benut door Napoleon, blijkt een oase in deze industriewoestijn te zijn (een echte aanrader voor een toeristisch bezoek trouwens!). We vinden aan de Scheldelaan het reusachtige bouwterrein van Project ONE. We blijven op afstand vanwege hekwerken en gesloten toegangspoorten. Dus dienen we bij Ineos een verzoek in voor een rondleiding. Intussen lezen we ons verder in.

Milderende maatregelen

Een reusachtige chemische installatie is normaliter een grote vervuiler. Er wordt bovenmatig licht, geluid en CO2 geproduceerd. Daarbij komt luchtverontreiniging door het affakkelen van restgasstromen en veel wegtransport, watertransport en ondergrondse pijpleidingen. 

Wat beweert Ineos? 

De Ineos Project One installaties zullen zo betrouwbaar worden gebouwd dat stoppen en opstarten en daarmee affakkelen sterk beperkt zal zijn. En dat is maar goed ook. Ik herinner mij namelijk nog goed de dagenlange oliestank en oranje gekleurde hemel boven Woensdrecht in 1994.
Opslagtanks worden volgens Ineos, conform sectornormen, voorzien van een dubbele wand en buitentanks en zijn voorzien van gewapend beton. De koolstofemissies van de kraakinstallatie zal 3 keer lager zijn dan de gemiddelde Europese kraker (dat is wel heel ruim vergelijken!). In vergelijking met de 10% best presterende installatie in Europa stoot de nieuwe stoomkraker minder dan de helft uit.

Compenserende maatregelen

De biodiversiteit op het te bebouwen industrieterrein gaat eraan. Daarover doet Ineos niet geheimzinnig. Dit wordt volgens Ineos “ruimschoots” gecompenseerd want er wordt 55 hectare bos geplant in gebieden die geschikt zijn voor bebossing. 

Ook wordt een nieuwe habitat gezocht of gecreëerd voor alle beschermde fauna. Waar en wanneer?
Ethyleen, wat is dat voor spul en waar wordt het voor gebruikt? Ethyleen is bewerkt Ethaan (een aardolieproduct). Het is een van de wereldwijd meest gebruikte basischemicaliën en essentiële bouwsteen voor medische producten, textiel, computer en smartphone behuizingen, huishoudelijke apparaten, cosmetica en verpakkingsmaterialen. Maar ook voor lichtgewicht onderdelen van auto’s, windturbines, isolatiemateriaal in de bouwsector of buizen voor drinkwatertransport. Simpeler gezegd: een fossiele basisgrondstof voor plastics! Deze plastics gebruiken wij voortdurend in ons dagelijks leven zonder er verder bij stil te staan. Tja, kijk dan niet vreemd op als er bij je woonomgeving zo’n fabriek wordt gebouwd.

Recycle plastics

Het hele bovenstaande verhaal leest namelijk bevreemdend als je je realiseert dat er een enorm overschot is aan fossiele grondstoffen voor de plasticproductie. Hierdoor is de kostprijs zo laag dat recycling van ingezameld plastic afval commercieel niet rond te rekenen is. En daar komt de komende jaren nog een extra schep fossiele productiecapaciteit bovenop. OK, maar… dan wel gelijktijdig en naar rato oude ethaankrakers in België en Nederland stilleggen en afbreken! Dat kan milieuwinst opleveren. Zouden de CvdK Han Polman (Zeeland) en Ina Adema (N-Brabant) dit in hun constructieve overleg met Ineos en/of de Vlaamse minister ook naar voren brengen? Die vraag leggen we voor aan hun woordvoerders. In de volgende editie van De Krant regio Wouw leest u daarover meer!